METODYKA WĘDROWNICZA – czyli metoda harcerska dla wędrowników – to zespół specyficznych dla skautingu warunków i atrakcyjnych bodźców do pracy nad sobą
Każde działanie w wędrownictwie musi mieć swój jasno sprecyzowany cel. Takim celem samowychowania w wędrownictwie jest, przyjęty w całym skautingu, model człowieka opisany w Prawie, Ideał ten spełnia bardzo ważne zadanie w pracy wędrowniczej, ponieważ nie tylko precyzuje dalekosiężny cel samodoskonalenia, wskazuje jego kierunki, ale jest (zwłaszcza w codziennym działaniu) swoistym kodeksem honorowym, miernikiem wędrowniczego postępowania. Jest naturalnym punktem odniesienia przy ocenie wędrowniczego postępowania.
Każdy, kto przystępuje do ruchu musi zapoznać się z Prawem Wędrowniczym i, po zrozumieniu zawartego w nim ideału, złożyć pod słowem honoru Przyrzeczenie, że ma szczerą wolę dążyć do tak nakreślonego celu.
Przyrzeczenie Wędrownicze
Wędrownik jest zawsze gotów pełnić służbę w dobrej sprawie, nie opuści nikogo w potrzebie, chętniej daje niż bierze.
Wędrownik Jest odważny i sprawiedliwy, mówi prawdę, wiernie dotrzymuje danego słowa, sumiennie spełnia swoje obowiązki.
Wędrownik daje dobry przykład innym.
Wędrownik kocha swoich najbliższych, z miłością buduje swój rodzinny dom, uczciwą pracą zarabia na jego utrzymanie.
Wędrownik w każdym szanuje Człowieka, a za brata uważa każdego innego skauta, ma przyjaciół na całym świecie.
Wędrownik chroni życie w każdej jego postaci, jest przyjacielem zwierząt i obrońcą przyrody.
Wędrownik jest pogodny, ma silną wolę, nie zniechęca się, z uśmiechem pokonuje trudności. Wędrownik wymaga od siebie więcej niż od innych, stale pracuje nad sobą eliminując wady i rozwijając zalety charakteru.
Wędrownik stale poszerza i doskonali swoją wiedzę i umiejętności, wszystko co robi, wykonuje najlepiej jak potrafi.
Wędrownik jest wolny od nałogów pętających ducha i ciało, dba o własne zdrowie i sprawność.
(Autorem powyższego tekstu jest Marek Gajdziński, a znalazł się on w broszurze „Metoda skautowa”, Warszawa 1989).
2.WSPÓLNOTA – DRUŻYNA WĘDROWNICZA
Pozytywny wpływ na jednostkę może mieć tylko taka grupa, która jest autentyczną wspólnotą, w której każdy potrafi się odnaleźć, zaznać przyjaźni i pomocy. Nigdzie tam, gdzie w stosunkach międzyludzkich (zwłaszcza dotyczy to zespołów młodzieżowych) panuje choć cząstka przymusu, albo choć odrobina niezdrowej atmosfery, nie ma mowy o samowychowaniu. Tym tłumaczyć należy kryzys tradycyjnego modelu szkoły i próby jego modyfikacji, polegające na upodmiotowieniu uczniów.
Samowychowanie wędrownicze nie może być realizowane w pojedynkę, ponieważ istota tej metodyki jest samowychowanie jednostki poprzez prace na rzecz wspólnoty i pozytywny. mobilizujący wpływ grupy na jednostkę. Każdy wysiłek podejmowany przez wędrownika ma swój początek i koniec w drużynie. To drużyna jest jego doradcą i najsurowszym sędzią, przed nią wędrownik podejmuje zobowiązania i tylko ona rozlicza z ich wykonania.
Aby drużyna wędrownicza mogła spełniać swoją rolę, musi charakteryzować się kilkoma cechami:
♦ być wspólnotą naturalną – tzn. musi powstać i trwać w sposób niewymuszony. Jest to najważniejsza cecha ruchu wędrowniczego, dzięki której ma on zdolność do wywierania wpływu na osobowość wędrownika. Im starsi członkowie drużyny, tym większego znaczenia nabiera realizacja tej cechy.
♦ rządzić się naturalnymi prawami- Jednym z takich praw jest supremacja starszych wiekiem i bogatszych w doświadczenie. Tylko taki instruktor potrafi zaskarbić sobie wśród wędrowników autorytet, który im zaimponuje, udowodni swoją naturalną wyższość. Taki ktoś, kogo wędrownicy obiorą swoim przywódcą będzie miał w nich lojalnych i zdyscyplinowanych towarzyszy. Nikt nie może narzucać wędrownikom drużynowych, każda drużyna sama wybiera swojego kierownika.
♦ być własnością wszystkich wędrowników – Każdy członek drużyny musi mieć wpływ na Jej kształt i podejmowane decyzje. O wszystkich bez wyjątku sprawach drużyny decyduje drużyna na zbiórce.
♦ podejmować takie zadania, które sama uzna za celowe. Najważniejszym błędem w pracy z młodzieżą jest narzucanie jej „właściwego” programu. Dość z tym. Nic nie ma tak pozytywnego wpływu na osobowość wędrowników, jak samodzielnie wymyślona, przygotowana, przeprowadzona i podsumowana przez nich praca. Nawet gdyby „coś” nie wyszło, to w końcu istotą naszego mchu jest PRÓBA, ciągłe próbowanie bycia lepszym.
♦ być samowystarczalna – Każda drużyna musi samodzielnie zdobywać środki na swoją działalność. Ogromny kryzys gospodarczy, który dotknął naszą Ojczyznę postawił wiele rodzin na krawędzi egzystencji-Wielu rodziców wędrowników nie stać na zapewnienie swoim dzieciom wyjazdu na obóz, biwak czy wycieczkę, a często nawet do kina i teatru. Dlatego tak ważną cechą drużyny wędrowniczej jest umiejętność wypracowania potrzebnych środków pieniężnych. Jeżeli sobie poradzicie z tym problemem, unikniecie niebezpiecznej tendencji dzielenia młodzieży na „lepszą” – bogatszą i „gorszą” – biedniejszą grupę. Tego typu podział w drużynie wędrowniczej uniemożliwiłby skuteczną pracę samowychowawczą. *być niepowtarzalna- Każda drużyna musi mieć własną, niepowtarzalną i odróżniającą od innych drużyn i wspólnot harcerskich, specyfikę. Przez to wytwarza się przywiązanie i poczucie dumy z przynależności do zespołu.
Bardzo ważnym czynnikiem tworzenia i utrzymania odrębności drużyny wędrowniczej Jest obrzędowość. Myślę, że porzucenie metod wojskowych w pracy wędrowniczej jest nader pożądane z wychowawczego punktu widzenia. Zmusza bowiem do zdwojonej odpowiedzialności każdego wędrownika za siebie i za drużynę jako całość, buduje prawdziwie braterskie więzi oparte na wzajemnym zaufaniu, pomocy i przyjaźni. Dość musztrowania i stawiania na baczność, dość chodzenia z przytupem na lewą nogę, do lamusa harcerskiej historii rozkazy i apele. W zamian za to krąg jako szyk obrzędowy, kromka, w której zapiszemy wszystko, co dla nas ważne, wspólne decyzje i podejmowane próby. Jako naturalny mobilizator działania.
Każde przyrzeczenie, przyjęcie nowej osoby, nadawanie stopni, sprawności i profesji, mian puszczańskich, przeprowadzanie ognisk itp. musi być wspaniałym widowiskiem, przedmiotem silnych przeżyć estetycznych i duchowych. Wiele możemy nauczyć się od ruchu woodcrafterskiego, czy Indian wszelkiej maści. Ważne jest, aby wasze obrzędy były szczególne i niepowtarzalne. Takie też muszą być wasze proporce, totemy, znaki, kroniki. Wszystko to pomoże wam wytworzyć więź podobną do tej. Jaką powoduje religia, więź mistyczną. Obrzędowość to bardzo ważna sfera pracy drużyny wędrowniczęj. Drużyna wędrownicza, w odróżnieniu od drużyny harcerskiej powinna wystrzegać się wszelkiego rodzaju formalizmów. Wszelka sztuczność w kontaktach międzyludzkich w wędrownictwie musi być zwalczana. Formalności, papierki, biurokracja są domeną ludzi dorosłych. Obce są natomiast naturze młodzieńczej. Wyjątek stanowią wymagane przez władze Związku dokumenty (książka pracy i finansowo-gospodarcze). Dokumentowanie własnej działalności drużyny wędrowniczęj powinno przybrać jak najbardziej neutralne formy, a kierownictwo drużynowego i mechanizmy demokratyczne powinny funkcjonować bez zbędnych procedur i instytucji.
♦ być solidarna – Drużyna powinna być forum, na którym zawiązują się i trwają najgłębsze przyjaźnie. Dlatego bardzo ważną rolę w życiu drużyny wędrowniczęj odgrywa wspólnota towarzyska i kulturalna (nie mylić z „towarzystwem wzajemnej adoracji”). Ożywione życie towarzyskie, wspólne przeżycia kulturalne, specyficzna atmosfera harcerstwa w niepowtarzalny sposób konsolidują zespół. Ważne jest także wypracowanie mechanizmów pozwalających na udzielanie, w ramach drużyny pomocy tym, którym jest ona właśnie potrzebna. Każdy, kto potrzebuje w naszej wspólnocie pomocy, musi ją od nas otrzymać.
♦ być elitarną – Nie chodzi tu o elitarność rozumianą jako preferowanie ludzi bogatych, dobrze urodzonych, czy o określonym kolorze skóry. Nic podobnego. Nie można jednak dopuszczać do sytuacji, w której drużyna wędrownicza stanie się zlepkiem ludzi przypadkowych. Musi to być zwarty zespół wędrowników oddanych sprawie, której służą, dla których prawo wędrownicze stanowi wieczne wyzwanie w drodze do doskonałości. Normy postępowania w drużynie regulowane są postanowieniami Prawa Wędrowniczego i obowiązującymi w niej zwyczajami.
♦ być nieliczna – Drużyna wędrownicza, aby łączyć w sobie podwójną rolę, polegającą na kształtowaniu jednostki poprzez aktywną pracę w zespole przyjaciół, nie może być zbyt liczna. Ilość 12-15 wędrowników wydaje się wystarczająca i najlepsza, dająca możliwość efektywnej pracy samowychowawczej i samokształceniowej.
3. WEWNĘTRZNA ORGANIZACJA DRUŻYNY
System wewnętrznej organizacji drużyny wędrowniczej jest zupełne dowolny i zależy wyłącznie od decyzji wspólnoty.
Klasyczny system zastępowy – jest to podział na stałe 3-6. osobowe zespoły posiadające swoją nazwę i obrzędowość nawiązującą do symboliki drużyny. Śmiem twierdzić, że jest to najmniej przydatny w pracy wędrowniczej sposób na drużynę. Młodzież w tym wieku rzadko łączy się w stałe grupy, a bardzo zindywidualizowane potrzeby poszczególnych członków takiego zastępu raczej przeszkadzają w sprawnej i bezkonfliktowej działalności, jakiej wymaga od nas idea.
System zastępów zadaniowych – Jest to system polegający na tworzeniu zespołów specjalnie do wykonania konkretnego zadania. Najpełniej realizuje indywidualne potrzeby wędrowników, ponieważ pozwala im uczestniczyć w takich pracach, takich sferach działalności drużyny, które są zgodne z ich zainteresowaniami i potrzebami oraz indywidualnie nakreślonymi planami rozwoju w próbach na stopnie wędrownicze.
System zastępów specjalnościowych – są to zespoły złożone z osób o wspólnych zainteresowaniach, pragnących Je twórczo realizować. W dzisiejszej rzeczywistości najpopularniejszymi formami specjalnościowymi są te związane z survivalem i sportami obronnymi. Czasem spotyka się drużyny, w których łączy się co najmniej dwa z przedstawionych wyżej systemów. Powstaje wówczas czwarty sposób na strukturę drużyny – system mieszany.
Ważnym elementem pracy drużyny jest sprawny system zarządzania. W tej materii także wszystko zależy od was, ale harcerstwo w ciągu prawie stu lat swego istnienia wypracowało kilka ciekawych sposobów kierowania zespołem. Tam, gdzie działają stałe zastępy naturalną instytucją władzy będzie Rada złożona z zastępowych. Ale przecież Radę można powołać także w drodze wolnych wyborów, albo według jakiegoś klucza, np. harcerki i harcerze w stopniu HR. często spotyka się w strukturach kierowniczych drużyn różnego rodzaju instytucje pomocnicze, takie choćby, jak Kapituła stopni. Komisja Prób Sprawnościowych, Sąd Honorowy itp. Wychodzę z założenia i Warn proponuję to samo, że tego typu ciała powołuje się tam. gdzie jest to bardzo potrzebne. Należy się wystrzegać nadmiernie rozbudowanych struktur kierowniczych w drużynach wędrowniczych. Taka „biurokracja” nie jest potrzebna, a na pewno obca naturze człowieka 15. czy 20. letniego. Czasami wystarczy tylko drużynowy obdarzony pełnym zaufaniem wędrowników, gdzie indziej powstanie cały zespół ciał, bo będzie to bardzo potrzebne. Istotny Jest tu zdrowy rozsądek i pewność, że powoływana instytucja jest nam rzeczywiście potrzebna, niezbędna do realizacji Prawa Wędrowniczego.
4.WZÓR OSOBOWY- DRUŻYNOWY
Nie ma dobrych zespołów bez przywódców. Nawet w małych, dwu-, trzyosobowych grupach odnajdują się naturalni przywódcy – wodzowie.
W wędrownictwie bardzo dużo zależy od drużynowych. To oni w znacznym stopniu decydują o kształcie i poziomie pracy wędrowniczej. Od cech charakterologicznych, naturalnych zdolności przywódczych, wreszcie od poziomu ich wyszkolenia i zaawansowania w pracy nad sobą, zależy stopień zaangażowania jego wędrowników. Każdy jest dla siebie po trosze tym i tym. Dotyczy to w takim samym stopniu drużynowego, jak i najmłodszego wędrownika w drużynie. Drużynowy nie ma żadnych innych praw ponad te, które mają inni członkowie wspólnoty. Jest pierwszym wśród równych. Jego rola polega na dawaniu dobrego przykładu, koordynowaniu pracy drużyny i reprezentowaniu jej interesów na zewnątrz. Musi być natomiast PRZEWODNIKIEM w drodze do ideału zawartego w Prawie Wędrowniczym, wzorem do naśladowania, najlepszym wędrownikiem w drużynie – mistrzem duchowym.
Rzeczą naturalną jest, że ludzie młodzi wzorują się na osobach, które podziwiają. Jeżeli osobą podziwianą stanie się ich własny drużynowy, to na pewno brać będą z niego przykład. Dobry lub zły – zależnie od wzoru. Dlatego choćby drużynowy wędrowniczy musi być zawsze o krok dalej w pracy nad sobą, niż najlepszy p nim wędrownik w drużynie. Tylko wtedy mamy prawo oczekiwać po wspólnocie wędrowniczej pracy zgodnej i z ideą i z metodą, i z programem naszego ruchu.